زلزله در نظام صحی و تحصیلات عالی افغانستان؛ موج گسترده اخراج کارمندان و استادان

 جمهوری مدارا: منابع معتبر تأیید کرده‌اند که طالبان تنها در شفاخانه تدریسی علی‌آباد کابل، بیش از ۹۸ بست صحی را تنقیص کرده‌اند؛ اقدامی که در بحبوحه بحران عمیق در نظام صحی کشور، شوک تازه به بدنه خدمات درمانی وارد کرده است.

براساس اطلاعات به‌دست آمده، در میان افراد اخراج‌شده، ۲۱ کارمند که اکثر آنان را زنان تشکیل می‌دهند  شامل پرستاران، پزشکان و کارکنان اداری شامل ‌اند.

این در حالی‌ست که دانشگاه طبی کابل و سایر مراکز درمانی به شدت با کمبود نیروی متخصص مواجه‌اند.

همزمان با این اخراج‌ها، گروه طالبان دست به کاهش چشمگیر معاش کارمندان بخش صحت و درمان و استادان دانشگاه‌ها نیز زده‌اند.

این اقدام نگرانی‌ها درباره فروپاشی کامل زیرساخت‌های درمانی و آموزشی را دوچندان کرده است.

بحران بی‌سابقه در نظام صحی

اخراج جمعی کادرهای درمانی در حالی صورت می‌گیرد که نظام صحی افغانستان با چالش‌هایی جدی نظیر کمبود شدید پزشک، پرستار، قابله و کارمندان فنی دست و پنجه نرم می‌کند.

 عوامل مختلفی همچون ناامنی، دخالت و باج گیری در کمک های نهاد های خیریه ،مهاجرت متخصصان، کاهش شدید سرمایه‌گذاری، قوم گرایی، فشارهای اجتماعی و فقدان فرصت‌های شغلی سبب شده‌اند که شمار زیادی از کادرهای صحی، کشور را ترک کنند.

در نتیجه، دسترسی شهروندان به خدمات اولیه درمانی با مشکلات جدی مواجه شده و بسیاری از مراکز درمانی تعطیل و یا عملاً بدون حضور نیروی متخصص فعالیت می‌کنند.

این شرایط برای زنان باردار، کودکان و بیماران مزمن به‌مراتب بحرانی‌تر است. بر اساس اعلام سازمان صحی جهان و بر اثر عدم دسترسی به خدمات درمانی، هر دو ساعت یک زن جانش در افغانستان از دست می‌دهد.

تنقیص ساختاری در دانشگاه‌ها؛ قربانیان اصلی استادان زن

همزمان با موج اخراج در نهادهای صحی، منابع در دانشگاه کابل تأیید کرده‌اند که طالبان ده‌ها استاد و کارمند عمدتا زن را نیز از ساختار این دانشگاه برکنار کرده‌اند.

بر اساس فهرستی که در یک گروه واتساپ میان استادان منتشر شده، حداقل ۲۶۴ نفر از دانشگاه کابل اخراج شده‌اند که از این میان، ۱۷۰ تن را استادان و حدود ۷۰ تن از آنان را زنان تشکیل می‌دهند.

این اخراج‌ها به‌طور غیررسمی، از طریق پیام‌های شفاهی یا گروه‌های واتساپی به افراد اطلاع داده می‌شود؛ اقدامی که به‌گفته منابع، برای جلوگیری از رسانه‌ای شدن و پنهان‌کردن این رسوایی برای صورت می‌گیرد.

منابع آگاه در دانشگاه کابل اظهار داشته‌اند که این روند در سایر دانشگاه‌های کشور نیز در حال اجراست و در روزهای اخیر، بیش از ۲۵۰۰ استاد و کارمند از دانشگاه‌های خوست، بامیان و بدخشان بغلان و پنجشیر منفک  شده‌اند.

رنگ و بوی سیاسی و قومی

شماری از استادان دانشگاه کابل گفته‌اند که این اخراج‌ها نه‌تنها فاقد معیارهای شفاف اداری بوده، بلکه ظن گزینشی بودن آن نیز وجود دارد. به‌گفته آنان، برخی تصمیمات بر پایه ملاحظات کاملآ قومی، زبانی و جنسیتی اتخاذ شده‌اند. یکی از استادان گفت: «استادان زن تقریباً به‌صورت کامل از فهرست کارمندان حذف شده‌اند.»

بحران مالی طالبان؛ دلیل پنهان تنقیص

طالبان طی یک سال اخیر با بحران مالی عمیقی مواجه شده‌اند. عدم توانایی در پرداخت به‌موقع معاش کارمندان دولتی، گروه حاکم را به سمت حذف هزاران بست از ساختار ادارات کشانده است.

ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، اوایل امسال تأیید کرد که کاهش ساختاری پرسونل ادارات دولتی با هدف «کاهش تورم اداری و افزایش موثریت» در دستور کار قرار گرفته است.

با این حال، بسیاری بر این باور اند که دلیل اصلی این اقدامات، هزاره و تاجیک زدایی از ادارات و ناتوانی اقتصادی طالبان و تلاش برای کاستن از بار هزینه‌های حکومت قومی می باشد.

ناظران اما می گویند؛ بهایی مستقیم این اقدام طالبان را نیروهای متخصص، غیر پشتون، زنان تحصیل‌کرده، و نظام درمانی و آموزشی کشور پرداخت می کند.

آینده‌ای مبهم ادامه این روند اخراج گسترده و کاهش ساختارهای علمی و درمانی، نه تنها مردم افغانستان را در وضعیت بحرانی و اسفبار قرار می دهد؛ بلکه آینده نسل‌های بعدی را با خطر جدی مواجه ساخته و این در حقیقت تهدید مستقیم برای سلامت عمومی و سطح آگاهی جامعه است.

در غیاب زیرساخت‌های حمایتی، عدم حضور نیروی متخصص، و حذف سیستماتیک اقوام غیر پشتون و زنان از صحنه اجتماعی، افغانستان با چالش‌های عمیق‌تری روبه‌رو خواهد شد که پیامدهای آن، فراتر از مرزهای این کشور خواهد بود.